Tema 4: Os sectores económicos

Tema 4: Os sectores económicos

 No segundo trimestre abordaremos os seguintes tres temas:

Tema 4: "As actividades económicas" (xaneiro)
Tema 5: "A empresa e o traballo" (febreiro)
Tema 6: "A industrialización". (marzo-abril)

Tema 4: "As actividades económicas"
1.-O sector primario en España e Galicia.
2.-O sector secundario en España e Galicia.
3.-O sector terciario en España e Galicia.
4.-As actividades económicas en Europa.

T4: As actividades económicas.
1.-O sector primario en España e Galicia.
Agrupa todos os traballos relacionados coa obtención de produtos da natureza (agricultura, gandaría e pesca) ou materias primas (minaría).
1.1.-A agricultura:
Moi mecanizada, novas técnicas e aparatos empregados coma (a rega automática, invernadoiros, os drons, colleitadoras, sistemas domóticos, control de plagas, o acolchado ou mulching, cultivos ecolóxicos, investigación e innovación sementes,....)
Tipos de cultivos: 
-Secaño: cereais (trigo, cebada, avea, centeno), oliveira, viñedo, legumes (garavanzos, fabas..), amendoeiro,
-Regadío: hortalizas, cítricos, froiteiras, arroz, millo,...

1.2.-A gandaría:
Tipos de gando:
-Porcino, ovino, bovino, avícola, animais de granxa (coellos, galiñas, visóns,pavos, ..)
Modernizouse moito (tecnoloxía, pensos,..) e de forma intensiva.

1.3.-A pesca e a minaría:
Tipos:
-Pesca de altura (zona Atlántico, Pacífico,): pescada, atún, peixe sapo, peixe espada, bacallau,...
-Pesca de baixura (no Mediterráneo, Cantábrico, ou na costa de Galicia.). sardiñas, xarda, atún, luras, xurelo,...
 Minaría: é escasa e pouco importante.Carbón, ferro, cobre, chumbo, e rochas como: granito, mármore, xeso, lousa,...

Localización en España do sector primario (onde):
España húmida (norte): predominan bosques, pastos, e a gandaría.
España interior: cultivos de cereais, vide, oliveira, hortalizas preto dos ríos. Gando ovino, porcino e bovino.
España mediterránea: terras de cereais, vide, oliveira, cítricos. Gando porcino e avícola.
Canarias: Regadíos no litoral, e secaño no interior. Produtivos os cultivos de invernadoiro. Gando as cabras.

2.-O sector secundario en España e Galicia.
Agrupa todas as industrias que se dedican á transformación dos produtos naturais.
2.1.-A industria en España: principais actividades industriais
-Industria alimentaria (conservas, galletas, doces,..)
-A siderúrxia (obtención de aceiro a partir do ferro) e a de produtos metálicos (ferramentas, pezas, maquinaria,..)
-A derivada do petróleo (pinturas, plásticos) e a química (medicamentos).
-A dos transportes (automóbiles, camións, pezas trens, avións,..).
2.2.-A construción: foi moi importante para outros sectores, servizos e empresas. Por ex: albaneis, arquitectos, carpinteiros, pintores, fontaneiros, electricistas,...
2.3.-A enerxía: as máis utilizadas son petróleo, gas natural, uranio, carbón, (fontes non renovables) e fontes renovables coma: a enerxía eólica, auga e enerxía solar.

Localización en España: 
As zonas de meirande concentración industrial están en Cataluña, Comunidade Valenciana, Madrid, País Vasco,..

Localización en Galicia: a zona franxa costeira Norte-Sur coma: Vigo, A Coruña, Santiago, Arteixo, Porriño,...

2.4.-O percorrido dun produto é:
-A extracción da materia prima
-A produción, a transformación (tecnoloxía e traballo humano)
-A comercialización (ata o consumidor, almacenaxe, distribución. transporte ata o comerciante, venda ao consumidor).

3.-O sector terciario en España e Galicia:
Chamado tamén dos servizos está formado polas actividades que non crean ningún produto, senón que lle prestan servizos a outras persoas (comercio, transporte, turismo, sanidade, educación),...
3.1.-A prestación de servizos (son sanidade, educación, servizos comunitarios, administracións : Estado, Comunidade, Concello,, finanzas, bancos, actividades culturais e deportivas,..)
3.2.-O comercio interior e exterior: grazas o desonvolvemento do transporte, a U. Europea,,,,
3.3.-O transporte: a mellora favoreceu desenvolvemento doutras actividades: turismo, comercio, industria,..Rede de estradas, ferrocarrís, transporte marítimo, aeroportos,...
3.4.-O turismo: España é un país turístico, atractivo de España polo clima, praias, gastronomía, cultura,...

Galicia tamén está a explotar o seus recursos turísticos coma a paisaxe ( costa e interior), cultura (Camiños de Santiago e outros), costumes (o entroido...), patrimonio, gastronomía,...

En que traballa a poboación española?. Antes aclarar uns conceptos:
-Poboación activa: conxunto de persoas maiores de 16 e menores de 65 (67) que traballan ou buscan traballo remunerado.
-Poboación ocupada: é a que ten traballo remunerado.
-Poboación en paro: e a que busca un traballo remunerado pero non o atopa.
-Poboación non activa: a que non realiza un traballo remunerado por diversas causas (estudantes maiores de 16, persoas dedicadas ao fogar, persoas discapacitadas,etc..).

4.4.-As actividades económicas en Europa
1.-O sector primario: escaso peso na economía europea.
-Agricultura moi productiva, mecanizada: cereais, hortalizas, froitas..
-Gandaria: é intensiva no centro e norte de Europa, extensiva no sur.
-A pesca é unha actividade destacada en Europa debido a extensión da costa.

2.-O sector secundario: actividades industriais: Gran rexión industrial, tecnolóxico e moi avanzado. Moi variada. Produtos de alta tecnoloxía, siderúrxia, aeronaútica, química, automóbiles, electrónica,..

3.-Unha economía de servizos: e a que produce maior riqueza en Europa. Empresas, finanzas, comercio,...

 No tema: "As actividades económicas" de Ciencias Sociais abordamos os sectores económicos e actividades, dende o sector primario ata o terciario ou sector servicios, vamos a ver un video para comprender mellor o proceso da fabricación dun producto dende a súa orixe, materia prima (sector primario), ata a súa comercialización (sector terciario), como chega finalmente ao consumidor, aos nosos fogares. Estade atentos!!.

Ficha Repaso T2 A nutrición

 

 

Ciencias da Natureza - Repaso 

A Dixestión, una ficha interactiva de liveworksheets.com

A dixestión

A Dixestión, una ficha interactiva de liveworksheets.com

Tema 5 A materia 5º

 Tema 5 A materia, as forzas e a enerxía

1.- A materia e as propiedades

         1.1.-As propiedades da materia: xerais e específicas

         1.2.-Os cambios de estado da materia

                   1.2.1.-Os cambios físicos

                   1.2.2.-Os cambios químicos

         1.3.-Substancias

                   1.3.1.-Puras

                   1.3.2.-Mesturas

                   1.3.3.-Métodos de separación

    1.4.-Os materiais

                1.4.1.-Naturais

                1.4.2.-Artificiais

                1.4.3.-Propiedades

1.5.-As forzas e os seus efectos

1.6.-A enerxía. Formas. Fontes de enerxía    

1.7.-A luz

Actividades:

-Elaboración guión do tema no caderno.

-Lectura compartida do tema

-Lapbook no caderno da unidade. Debe estar cuberto, completo e con cor. Páxs 100, 101, 102, 104, 106 

-Esquema do tema.

-Debuxo dos cambios de estado e métodos de separación de mesturas no caderno.

-Proba escrita T5 ( entre 19 e 25 de maio). Os alumnos de 5ºA faranno o mércores 25 de maio ás 9.30 h. (Desde o punto 1 ata as enerxías. As forzas e a luz non entran.)

 

Apuntes:

1.-A materia: todo o que nos rodea está formado por materia e ten masa e volume que son as propiedades xerais. As propiedades específicas son as propias de cada materia (densidade, punto ebulición,...)

Masa: é a cantidade de materia (g. kg, ..o peso). mídese con balanzas, básculas

Volume: é o espazo que ocupa (l, ml, ..). Mídese con cubetas e probetas

1.2.-Os estados da materia:

1.2.1.-Cambios físicos: ocorre sen  cambiarse a súa composición. Poden ser reversibles ou irreversibles

Sólido: ten forma fixa e volume constante.

Líquido: non ten forma e volume constante

Gasoso: non ten forma nin volume constante.

1.2.2.- Cambios químicos ou reaccións químicas, ocorre cano a materia sofre un cambio na súa composición.

-Combustión: é unha oxidación moi rápida que desprende enerxía en forma de luz e calor.

-Fermentación: é o proceso polo cal algúns microorganismos (bacterias e fermentos) transforman un tipo de materia noutra, sen intervención de osíxeno.

-Oxidación: é a transformación dunha substancia noutra pola acción do osíxeno 

1.3.-As substancias. Poden ser:

1.3.1.-Puras: son aquelas formadas por un só compoñente (ex: ouro)

1.3.2.-Mesturas: formadas por dous ou máis substancias ou compoñentes (ex: macedonia, granito, paella, auga de mar, ...) 

         Poden ser: homoxéneas (non se distinguen os compoñentes a simple vista) ou heteroxéneas (distínguense ou diferéncianse os compoñentes a vista)

         1.3.2.1.- Métodos de separación de mesturas:

                   -Separación de mesturas homoxéneas: evaporación (disolución sólido e líquido) e a destilación (para separar dous líquidos de distinto punto                    de ebulición.

                   -Separación mesturas heteroxéneas: a filtración (líquido e sólido) e a decantación (separar dous líquidos de distinta densidade)

1.4.-Os materiais é a materia que se emprega para fabricalos. Clasifícanse atendendo a varios criterios. Poden ser:

         1.4.1.-Naturais: obtéñense das plantas, animais ou rochas e úsanse sen modificar a súa composición. (ex: madeira, algodón, granito, area,..)

         1.4.2.-Artificiais: fabrícanse a partir de materiais naturais e no proceso altérase a súa composición.(Exs: plástico, pintura, )

         1.4.3.-Propiedades: 

a).- Metais (cobre, ferro, ouro,..), son de orixe mineral. Bos condutores, moi resistentes, teñen brillo e son moi densos. Todos sólido excepto o mercurio en estado líquido. As aliaxes son mesturas homoxéneas de distintos metais, ou metal e outro material.(Exs: bronce= cobre+estaño, aceiro=ferro+carbono)

b).- Polímeros: Son illantes, da calor e da electricidade.Son lixeiros. Exs: plástico, seda, caucho (formado por monómeros, moléculas ).

c).- Cerámicos: Son bos illantes, moi duros e fráxiles (rotura).Exs porcelana, cemento, vidro, ladrillo. Obtéñense de triturar e mesturar outros compoñentes. 

d).- Grafeno: é un nvo material, flexible, lixeiro, moi duro, resistente e condutor  da electricidade e o calor. En ordenadores, cámaras, baterias.

1.5.- As forzas ( non entra na proba)

1.6.-A enerxía. Formas. Fontes de enerxía :

A enerxía é a responsable dde todos os cambios do noso arredor. Actúa sobre os corpos. Transfórmase unha en outra, transpórtase.

     1.6.1-As formas de enerxía: maniféstase de distintas formas, por ex: mecánica, química, eléctrica, sonora, térmica, luminosa.

               Mecánica: é a capacidade que ten un corpo de levar a cabo un movemento.

               Química: almacénase en substancias (como o petróleo ou alimentos, que se libera cando se queiman u oxidan.

               Eléctrica: prodúcese polo movemento de cargas eléctricas nalgúns materiais.

               Sonora: prodúcese ao vibrar un corpo e fai vibrar o medio que o rodea

               Térmica: é a que transmiten os corpos en forma de calor.

               Luminosa: é transportada pola luz. Emítena algúns corpos coma o sol, unha lámpada

1.6.2-Fontes de enerxía. son materiais como o carbón, petróleo,.. ou fenómenos coma o vento, as ondas,... dos que se poden obter enerxía.

Poden ser renovables: ou limpas. Non se esgotan. Exs: enerxía eólica, solar, hidraúlica (son as menos empregadas)

Non renovables: consómose moi rápido, e rexeneranse moi lentamente, se esgotan co uso. Exs: gas natural, petróleo, substancias radioactivas (nuclear)

Enerxia e contaminación: a obtención e consumo produce contaminación da atmósfera, solo e auga (vertedura de resíduos). Ao queimar combustibles para obter enerxía emítese gases  que fai que aumente a temperatura (efecto invernadoiro, chuvia ácida,..)

1.7.- A luz

Tema 5 A Idade Media

3º trimestre: Historia de España e Galicia

T5: A Idade Media (2ª quincena de abril ata a 1ª quincena maio)

T6: A Idade Moderna (2ª quincena de maio ata a 2ª de xuño).

Actividades: 2ª quincena de abril. Ipads e ordenadores.

1.-Elaborar o guión da unidade.

2.-Comezaremos a Historia da Humanidade , e máis concretamente de España e Galicia, facendo un recordatorio ou introdución da división por etapas da Historia para 5º EP. É dicir, a Prehistoria e as súas tres grandes etapas: Paleolítico, Neolítico e Idade dos Metais e a Historia: Antiga, Medieval, Moderna e Contemporánea.

Para iso faremos unha liña do tempo, en papel ou no caderno, en grupos cooperativos ou parellas do mesmo equipo. Que debe recoller?. Contidos: as etapas e acontecementos , así coma as súas datas. Como? con color, boa letra, debuxos (tipo visual thinking),... é dicir, orixinalidade e creatividade para facela. Recollerase e puntuarase. Ver rúbrica.

Nos blogs educativos do colexio tedes o blog de C. Sociais e C. da Natureza cos temas e contidos por etiquetas e cursos: http://ciamaria5aconecementodomedio.blogspot.com/search/label/Idade%20Media%205

 

PREHISTORIA. Ten tres grandes etapas:

         -Paleolítico ou pedra antiga. Son nómadas, cazadores e recolectores. Entorno ao millón de anos

         -Neolítico ou pedra nova: Son sedentarios, viven en poboados, gandeiros, agricultores. Aprx. 10.000 anos

         -Idade dos Metais: viven en poboados, traballan os metais (cobre, bronce, ferro..), cerámica, agricultores e gandeiros. Xoairía. 6.000 anos a.C.

HISTORIA: Divídese en  catro grandes etapas.

         Idade Antiga: aparición da escritura (3.500 a.C.) ata a caída do Imperio Romano de Occidente no 476 d.C.

         Idade Media. desde a caída do Imperio Romano no 476 d.C ata o descubrimento de América no 1492

         Idade Moderna. Desde o descubrimento de América no 1492 ata a Revolución Francesa 1789.

         Idade Contemporánea: dende a Revolución Francesa 1789 ata os nosos días (2022).

Tema 5 "A Idade Media" (apuntes proba escrita)

Comeza coa caída do Imperio Romano de Occidente no ano 476 d. C. e remata co descubrimento de América en 1492.

         Os pobos xermanos ou bárbaros (ostrogados, suevos, francos, visigodos, vándalos, anglo,...) procedentes do norte de Europa, invadiron a Península Ibérica aproveitando a gran crise do imperio romano no século III d.C. Teodosio dividiu o Imperio no 395 en dous, Occidente e Oriente.

Na Península Ibérica (España-Portugal na actualidade) os pobos xermánicos foron suevos, vándalos, alanos, visigodos.

Pobos que estiveron na Península Ibérica:

         1.-Visigodos: asentáronse na Hispania (España) no s. VI (507 d.C.) ata a invasión musulmana no 711. 

Capital: Toledo, gobernado por reis (monarquía). eran agricultores e gandeiros. Aproveitaron o latín (dos romanos) e a división en provincias. convertéronse ao catolicismo co rei Recaredo no ano 589. 

Arte: Eran grandes orfebres, xoias en ouro e prata (coroas, broches,..). Igrexas pequenas coma a de Santa Comba de Bande en Ourense

         2.-Musulmáns (Al-Andalus) chegou a Península no ano 711. Foi unha ocupación rápida. Permanecen na Península ata o ano 1492. Tivo 4 etapas:

         711-756 etapa do Emirato dependente do califato de Damasco (Siria). Fórmase o reino cristián de resistencia en Asturias.

         756-929 Emirato independiente, co reinado de  Abderramán I. Os reinos cristiáns seguen avanzando cara o sur (reconquista).

         929-1031 fórmase o Califato de Córdoba, indeoendente, con Abderramán III. Etapa de maior esplendor do Al-Andalus.

         1031-1492. Etapa dos reinos de taifas, debido as loitas internas dividíuse en pequenos reinos ou taifas. Isto favoreceu o avance dos reinos cristiáns. Na batalla das Navas de Tolosa, no ano 1212, os crsitiáns conquistan Sevilla e os musumáns quedan reducidos ao reino nazarí de Granada. Son expulsados do reino de Granada no 1492.

Vida e cultura en al-Andalus:

Viven en cidades, coñecidas co nome de medinas, son centros culturais, económicos e políticos. Rodeadas de murallas e rúas estreitas. Fóra da cidade estaban os arrabaldes (barrios pobres). Adicábanse ao comercio e a artesanía na venda no mercado ou zoco.

Partes da medina: fortaleza militar, zoco ou mercado, celeiros (almacéns), baños públicos, mesquita (lugar de oración).

Legado do pobo musulmán: 

       -Economía. Agricultura: novas plantas (arroz, cítricos (laranxa, limón), alcachofa, azafrán, azucre,...

       -Cultura: matemáticas (numeración), inventos (papel, astrolabio, compás, pólvora..), lingua (moitas palabras con a, al,..), cultura da auga (regadío, noria,..)

       -Arte: edificios (mesquita, baños, palacios), decoración (figuras xeométricas e vexetais), monumentos (mesquita Córdoba, Torre del Oro, Alhambra (Granada)

Os reinos cristiáns

Os primeiros reinos cristiáns formáronse no norte da Península (Asturias) onde non poideron chegar os musulmáns. Iniciaron desde aí a conquista dos territorios ocupados polos musulmáns. Este proceso chámase Reconquista. Foron uníndose e separándose e cambiando de nome. Entre os reinos cristiáns destacaron:

-Reino de Castela e León no s. XI conquistou ata o sur do río Tajo ata chegar a dominar case toda a Península no s.XIII.

-Reino de Aragón, no s. XIII conquistou os territorios de Valencia e Baleares.

Outros: Asturias (722) e o reino de Galicia no s. X. (910 co rei Ordoño)

A finais do s.XIII había catro reinos: Castela, Navarra, Aragón e Granada conquistado no ano 1492 polos Reis Católicos, Isabel e Fernando, (dos reinos de Castela e Aragón).

Ver o mapa das etapas (evolución) da Reconquista da páx 97. Século XI ata o Tajo, século XIII coa batalla de Navas de Tolosa (1212) na que derrotan aos musulmáns, ata Estremadura, val do Guadalquivir, Valencia e Baleares. E no s. XV repobouse ata Granada de cristiás/áns.

A vida nos reinos cristiáns:

1.-Sociedade: dividida en tres grandes grupos ou estamentos (rei, nobreza-clero e pobo baixo)  e en privilexiados e NON privilexiados. Privilexiados: rei, nobreza-clero e os NON privilexiados: pobo baixo.

         Nobreza: vivían en castelos, eran vasalos do rei a cambio de extensións de terreo ou feudos. Loitaba e defendía os terreos e grupos.

         O feudo divídese en reserva señorial con bosques, castelo e terras (é a parte da nobreza) e parte do pobo chamado manso (aldea e pequenas terras)

         Clero: adícanse ao rezo e a ensinanza-cultura (libros, lectura, ). Vivían en igrexas e mosteiros. Tiñan propiedades.

         Pobo baixo: traballaba as terras do señor e as propias para darlle unha parte da colleita ao señor feudal (diezmo ou imposto), formado polo campesiños, vivían nas aldeas arredor ou dentro do feudo.

Rexurdir das cidades:

A partir do s. XI as cidades ou burgos (habitantes chamáronlle burgueses, adicábanse ao comercio e artesanía (gremios, asociacións de artesáns)) adquiriron importancia gracias tamén ao Camiño de Santiago e a reconquista de terras. Os campesiños trasladáronse a elas. Había xograres (entreter ao público), mendigos, vendedores ambulantes,..

A cultura e a arte cristiás

Os centros culturais (oración, estudo, copia libros,..) e asistenciais foron os mosteiros. Co rexurdir das cidades apareceu a escola e as 1ª universidades.

O Camiño de Santiago: 

Desde comezos do s.IX noticia da tumba do apóstolo Santiago, orixinou as peregrinacións a Santiago de Compostela a visitala desde toda Europa. Fixo que medrara o comercio, a artesanía e a difusión de estilos (arte románico e gótico) nas vilas do camiño.

Estilo Románico (s. XI-XIII): igrexas de muros grosos, escuras, pouca luz, ventás. Arco de medio punto e bóvedas de canón (nas cubertas). Gravados e esculturas relixiosas.

Estilo Gótico (s. XII-XVI) catedrais de muros grandes e altos, grandes ventás, vidrieras, luminosas...Arcos apuntados e bóvedas de crucería. Pinturas, esculturas e vidrieras con temas relixiosos.

Actividades de repaso (Importante: son similares ás da proba escrita)

Páx. 93 (1 e 3), páx 95 (2), páx 99 (2), páx 101 (2)

Páx. 108 (1 á 12) 

Actividades para a avaliación

a).-Escribe o nome de alomenos 12 cidades, vilas ou pobos polos que pasa o Camiño de Santiago (francés ou portugués) ata chegar a Compostela

Ex: De Roncesvalles, ...........................,...........................O Pino, Santiago de Compostela

Ex: A Guarda o Tui ..................................................Padrón, Santiago de Compostela.

b).-Busca información e as características máis importantes da catedral de Santiago (estilos, data construción, outros..)

 

 Solucións actividades páxs: 93, 95, 99, 101

1.- O Islám significa obediencia á vontade dun Deus único: Alá. A relixión está recollida no libro sagrado, o Corán. Ten 5 Obrigas ou preceptos (pax. 92): .......

Mahoma foi o profeta que difundiu o islam.

3.-Ordenado sería así: 

-Invasión musulmana

-Emirato dependente

-Emirato independente

-Califato de Córdoba.

-Reinos de taifas

-Reino de Granada

Solucións páx 95

2.-Achegas: novos métodos de regadío, cultivos de novas plantas (arroz)

Solucións páxs: 99

2.-Grupos privilexiados (nobreza, clero)

Os campesiños vivían nas terras próximas ao castelo e traballan as terras do señor feudal, ao que lle tiñan que entregar parte da colleita. Pagaban impostos ao señor feudal.

Solucións páx 101

a).- Románico b).-Gótico c).-Románico d).-Gótico