Orientacións didácticas da ensinanza-aprendizaxe

A modo de recordo e seguindo a liña comezada neste curso 2012/13, sobre a titoria e orientacións didácticas para o 3º ciclo, expoño aquí a estructura das unidades didácticas e a súa aprendizaxe-ensinanza que levamos cabo.
Neste caso fai referencia a Coñecemento do Medio 5º de Primaria.
Como xa sabedes os obxectivos acadaránse en dous anos ou curso académicos é dicir, dispomos de 7 avaliacións (contando a derradeira ou global), ou 6 trimestres. Sendo a avalición continua.

Unha unidade didáctica ten por tanto a seguinte estructura a grandes rasgos:

-Competencias básicas: tratamento, interdisciplinar... 
-Obxectivos didácticos
-Criterios de avaliación: mínimos, indicadores,(logros), descritores...(CC.BB)
-Contidos: é aquí hai q suliñar que son: conceptos (saber), procedementos (saber hacer),actitudes (ser) e educación en valores.
-Temporalización: cada 15 dias aproximadamente.
-Materiais e recursos didácticos: atención a diversidade, reforzo, ampliación, Plan Abalar, blog.....

Farei unha exposición máis extensa e concreta coa metodoloxía do ciclo e da área para que podades comprender o proceso de ensinanza-aprendizaxe do grupo.

Metodoloxía:

A área de Coñecemento do medio natural, social e cultural constitúe un ámbito formativo

esencial na Etapa de Primaria, en xeral, e nos cursos do terceiro ciclo, en particular. Se

presenta integrada por disciplinas que lle achegan un substrato epistemolóxico relacionado co

coñecemento de si, do medio físico e natural, do ámbito social, cultural, económico e

tecnolóxico. Vai permitir preparar os alumnos para relacionarse estes ámbitos e

desenvolverse axeitadamente neles. Así, o medio entenderase como o conxunto de

elementos, fenómenos e procesos que teñen lugar no ámbito das persoas e, onde ao seu

vez, a vida e a acción das persoas teñen lugar e adquiren sentido.

O medio condiciona a actividade humana, e esta inflúe, á súa vez, nel, polo que a

interacción entre o home e o seu ámbito é un elemento clave para poder chegar a unha correcta conceptualización deste. O alumno debe tomar conciencia desta interacción e aprender a actuar en consecuencia.

A nosa intervención educativa debe partir do coñecemento que o neno ten da realidade, por

incompleto, subxectivo, inmaturo e distorsionado que este sexa. Realizamos actividades que nos permitan informarse sobre os conceptos previos que posúen os alumnos da realidade que se vai estudar, tanto para poder axustarse de forma realista ao seu nivel de desenvolvemento como para coñecer as diferenzas individuais e actuar en consecuencia.

Esto é clave!!.

Un dos aspectos esenciais do noso labor é a de axudar aos alumnos a modificar os seus esquemas de coñecemento previos, desbotando os erros que estes poidan conter e aproximándose a unha visión máis realista e obxectiva.
Outro aspecto fundamental é o que se refire ao desenvolvemento de capacidades básicas que se van a materializar en competencias (no noso proxecto, específicas) que permitan os alumnos afondar por si mesmos no coñecemento do medio e resolver autonomamente as dificultades que vaian xurdindo. Para iso, resulta imprescindible achegar aos alumnos o
coñecemento científico, apoiándose na construción de conceptos cada vez máis abstractos e
complexos (respectando as limitacións que as características psicoevolutivas impoñen) e na
adquisición de procedementos para observar, explorar e analizar a realidade, e de actitudes de interese, curiosidade, rigor, afán por coñecer, etc.O achegamento á devandita realidade deberá facerse da actividade tanto manipulativa como
reflexiva dos alumnos. A formulación de problemas reais e o desenvolvemento das
capacidades de observación e exploración son recursos sumamente eficaces neste sentido.
Nesta actividade, os procedementos cobran especial relevancia, sendo necesaria a reflexión sobre que procedementos se vai pedir aos alumnos que poñan en xogo e, especialmente, sobre como os imos traballar con eles.
Hai que sinalar que o medio é unha realidade tan complexa, que son necesarias varias disciplinas para poder dar explicacións satisfactorias que axuden a comprendelo en toda a súa amplitude. Este feito fai necesario un tratamento globalizador que axude aos alumnos a integrar ditas disciplinas nunha visión sintética que terá sido precedida por unha análise conducida por nós. Os recursos metodolóxicos adaptados á psicoloxía dos alumnos procederán do concreto ao abstracto, do próximo ao remoto, do global sincrético, ao analítico e estruturado sen perder unha perspectiva integradora.

Por último, a metodoloxía da nosa programación baséase nuns principios de
intervención educativa que teñen como finalidade que os alumnos sexan, gradualmente, capaces de aprender de forma autónoma:
a) Partir do nivel de desenvolvemento do alumno para construír, a partir de ahí, outros
aprendizaxes que favorezan a evolución deste.
b) Necesidade de estimular o desenvolvemento de capacidades xerais e de competencias
básicas e específicas por medio do traballo das áreas.
c) Prioridade á comprensión dos contidos fronte á aprendizaxe mecánica.
d) Propiciar oportunidades para poñer en práctica os novos coñecementos, de modo que o alumno poida comprobar o interese e a utilidade do aprendido.
e) Fomentar a reflexión persoal sobre o realizado e a elaboración de conclusións con
respecto ao que se aprendeu, de modo que o alumno poida analizar o seu progreso
respecto aos seus coñecementos

E sobre a avaliación podemos dicir:
A avaliación debe abranguer tanto a actividade de ensino coma a de aprendizaxe e que debe
ser constituír un proceso continuo, sistemático, flexible e integrador. Este proceso ten como obxectivos:
- Coñecer a situación de partida dos compoñentes que inciden no proceso no momento
en que se propón a avaliación.
- Facilitar a formulación dun modelo de actuación axeitado ao contexto, en función dos
datos anteriores.
- Seguir a evolución do desenvolvemento e aprendizaxe dos alumnos.
- Tomar as decisións necesarias para adecuar o deseño e desenvolvemento da nosa acción
educadora ás necesidades e logros detectados nos alumnos nos seus procesos de
aprendizaxe.

Sobre a avaliación contínua:
Engloba a observación sistemática e directa do traballo diario dos alumnos na aula
(preguntas de clase, caderno,..) atención, participación e interese (procedementos, actitudes). Terá un valor do 60 % aproximadamente na cualificación final.

Avaliación programada
Fai referencia ás distintas probas escritas de cada unidade didáctica e a valoración
dos traballos realizados tanto a nivel persoal como de grupo (cooperativo). Terá un valor do 40
% na cualificación final

Competencias
O traballo e desenvolvemento das competencias básicas na aula debe ser tamén avaliado
xa que determinan os criterios de promoción do alumno. Para iso quedan detalladas en
as diferentes unidades didácticas, así como nos contidos, as diferentes competencias que serán avaliadas.

Podemos dicir:
A formulación metodolóxica determinará a secuencia de actividades que propoñamos. Cando falamos de método estámonos a referir a unha estratexia de acción, á toma de decisións antes, durante e despois da actuación. É o principio didáctico que vertebra todos os demais elementos curriculares. Nos referimos sempre a como facelo, como crear situacións de aprendizaxe na aula para que sexan posibles as aprendizaxes.
Existen unha serie de principios básicos que non debemos esquecer, que hai que citar e
cos que hai que actuar en consecuencia cando se desenvolvan as actividades.
Estes son:
- Partir do nivel de desenvolvemento do alumno, dos seus coñecementos previos, de
as súas motivacións e intereses.
- Asegurar a construción de aprendizaxes significativas (conectar o novo
co que sabe, actitude positiva, aprendizaxe funcional aplicable e
generalizable)
- Aprender a aprender, que os alumnos realicen aprendizaxes significativas
por si sós.
- Que os alumnos modifiquen os seus esquemas de coñecemento

Noutra orde de cousas recalco o seguinte: pódense incluír na metodoloxía o como facelo? (agrupamentos, relacións de comunicación, actividades), onde?, cando?, con que? Polo que sería viable incluír na metodoloxía os agrupamentos, os tempos, os espazos, as actividades e os recursos.
Unha proposta metodolóxica coherente que estou a expoñer e que é o que se recolle na normativa vixente comprendería tres momentos:
Primeiro: Pártese do que os alumnos coñecen, a actividade é compartida polo grupo clase.
Segundo: Créase no alumno/a un conflito cognitivo e debe xurdir a motivación. Aquí é clave o como ensinar.
Terceiro: O aprendido debe ser comunicado.

Proximamente porei os criterios de avaliación de 5º.