Comezaremos neste mes de abril cun tema de
xeografía e xeoloxía, que fai referencia aos
procesos internos e externos da Terra, da formación do relevo terrestre.Para introducirnos nos contidos veremos primeiro que é a xeografía, a xeoloxía,
a tectónica de placas, volcáns, terremotos, e a formación básica de rochas.Será a continuación do estudo das capas da Terra, da codia máis en concreto así como da atmosfera e a hidrosfera.
Trátase de comprender e asimilar os conceptos básicos da dinámica xeolóxica interna e externa, do modelaxe da paisaxe, do relevo para finalizar coa identificación, coñecemento e clasificación de algunhas rochas e minerais.
Nas primeiras sesións empregaremos o diccionario para buscar información previa que nos axudará a comprender algúns termos da unidade.
Diccionario:
-Xeografía: é unha
ciencia que ten por obxectivo o estudo da superficie terrestre e a distribución espacial de fenómenos significativos en
paisaxe. Tamén estuda a relación recíproca entre a superficie terrestre e a lúa e o sol (
Xeografía matemática), e entre o medio ambiente e o home (
Xeografía humana). Un dos temas centrais da xeografía é a relación home-natureza. A
natureza enténdese aquí como as forzas que xeraron ou contribúen a moldear o
espazo xeográfico, é dicir, a dinámica e interaccións que existen entre a
atmosfera,
litosfera,
hidrosfera e
biosfera.
-
Xeoloxía:é a
ciencia que estuda a
Terra, a súa composición, estrutura, propiedades físicas e químicas, historia e os procesos que a formaron.
-
Relevo terrestre: refírese ao conxunto das diferentes formas que adopta a superficie da
Terra. É o obxecto de estudo da
xeomorfoloxía. O relevo orixínase ou transfórmase pola interferencia de dous tipos de axentes, os endóxenos (internos), como o
vulcanismo e a
tectónica de placas, e os esóxenos (externos), como a
meteorización(descomposición) e a
antropicidade
-
Xeomorfoloxía: rama da xeografia e a ciencia que estuda a forma do relevo da Terra.(do grego: xeos,morfo e logos)
-
Meteorización:(física ou química) é a descomposición das
rochas,
solos e os minerais
terrestres a través do contacto directo coa atmosfera do planeta. A meteorización ocorre in situ, ou "sen movemento", e, polo tanto, non debe ser confundida coa
erosión, que implica o movemento de rochas e minerais por axentes como a auga, xeo, vento e gravidade.
Para saber máis:
A tectónica de placas é unha teoría
científica que establece que a
litosfera (a porción superior máis fría e ríxida da
Terra) está fragmentada nunha serie de placas ou baldosas que se desprazan sobre o manto terrestre fluído (
astenosfera). Esta teoría tamén describe o movemento das placas, as súas direccións e interaccións.(Apoiada na teoría da deriva continental de Wegener principios s.XX, quebracabezas do continente orixinal Panxea).
As diferentes placas desprázanse con velocidades da orde de 5 cm/ano o que é, aproximadamente, a velocidade con que crecen as uñas das mans. Dado que se desprazan sobre a superficie finita da
Terra, estas interaccionan unhas con outras ó longo das súas fronteiras ou límites (ver abaixo) provocando intensas deformacións na
codia e
litosfera da
Terra, o que da lugar a grandes cadeas montañosas (v.g. os
Andes e
Alpes) e grandes sistemas de fallas asociadas con estas (v.g. o sistema
de fallas de San Andrés). O contacto por fricción entre os límites das placas é responsable da maior parte de
terremotos.
Identificáronse 12 placas grandes e numerosos "bloques" de dimensións menores. As principais placas son: Africana, Norte América, América do Sur, Placa do Pacífico, Placa de Nazca, Euroasiática, Cocos, Caribe, Antártica, Australiana, de Arabia e das Filipinas.
TEMA 1O " O RELEVO TERRESTRE
Consta das seguintes
partes (3):
0.-Introducción: ideas previas, chuvia de ideas, lectura do texto narrativo e da ilustración.Posta en común. Diccionario de termos: búsqueda.Exemplos: erosión, magma, sedimentación,terremoto,ondas sísmicas....
1.-Procesos internos:
1.1.
Volcáns
1.2.
Terremotos.
2.-Procesos externos:
2.1.Accións dos procesos externos:
-Erosión
-Transporte
-Sedimentación
2.2.Axentes xeolóxicos:
-O vento
-A auga (ríos, océanos, mares,augas subterráneas, glaciares...)
2.3.Modelar a paisaxe:formas
-Vales en V
-Vales en U
-Praias.
3.- As rochas e os minerais
3.1.Rochas sedimentarias
3.2.Rochas magmáticas
3.3.Rochas metamórficas
3.4.Os minerais
TEMA 10 O RELEVO TERRESTRE
0.-Introducción:
A codia terreste sofre
procesos internos e externos-Os internos producen
volcáns e terremotos. Os
procesos externos son producidos polos
axentes xeolóxicos (vento, auga....)
A codia terrestre está formada por
rochas (formadas por
minerais) que poden ser de tres tipos segundo a súa
orixe (sedimentarias, magmáticas e metamórficas).
1.- Os procesos internos
No interior da Terra as altas temperaturas provocan que a xeosfera tamén se mova moi lentamente, estos procesos internos maniféstanse mediante volcáns e terremotos.Modifican por tanto, o relevo da Terra.
O volcán: é unha parte da xeosfera que comunica o manto coa superficie, e por onde se expulsan as rochas fundidas e gases ou magma.Ten
tres partes: cheminea, cráter, e cono volcánico. Un
volcán é unha estrutura xeolóxica pola cal emerxe magma (rocha fundida) e gases do interior dun planeta (non só hay volcáns na Ter
ra, en Venus hay millóns,Marte (ten un de 27 km de altura), en satélites (lúa de Xúpiter e Neptuno).
A cheminea: é a
fenda pola que ascende o magma ata a superficie.
O cráter: é
orificio polo que sae a lava (mestura de rochas, gases e anacos).
Cono volcánico: é a
montaña formada por rochas e lava sólida que se acumula preto do cráter.
Terremotos:
Son sacudidas do terreo que se producen na codia terrestre a unha determinada profundidade. Tamén se chaman sismos ou tremores.
Ten lugar nun punto concreto do interior que se chama
hipocentro ou foco sísmico, e transmítese de xeito vertical ata a superficie.O primeiro punto da superficie que sofre o tremor chámase
epicentro.
O movemento sísmico propágase por
ondas "elásticas" similares ao son.Hai tres tipos:
lonxitudinais P,primarias, de velocidade 8-13 km/s,
secundarias ou S (4-8 km/s), e
as superficiais, as máis lentas
(3,5 km/s) son as que producen máis danos e as últimas que se rexistran nos
sismógrafos.
No fondo mariño producen tsunamis (grandes ondas producidas pola sacudida do oceáno) coma o do 2004 no Indico, Sri Lanka e Sumatra.
| primarias: |
Son las
más rápidas y son capaces de atravesar elementos sólidos, líquidos y gaseosos.
Su máxima velocidad la alcanzan en los sólidos |
| S o
secundarias: |
Son más
lentas que las ondas P y no atraviesan elementos líquidos |
| L,
largas o superficiales: |
Son
lentas, ondulantes y sólo se mueven en la corteza terrestre o capa superior de
la Tierra. |
Para saber máis!!
http://www.portalciencia.net/geoloter.html
2.- Os procesos externos
Por culpa do aire e a calor prodúcese o movemento do vento, a chuvia, a neve, saraibas,e estes procesos modifican o relevo terrestre.Estes procesos externos realizan accións:
2.1.-Accións dos procesos externos:
-
Erosión: é o desgaste das rochas pola acción da auga e o vento.En rios, regatos,costas, montañas..
-
Transporte: os fragmentos producidos pola erosión son transportados polas correntes de auga e vento.
-
Sedimentación: son os depósitos ou acumulación destes materiais, en zonas baixas dos continentes ou en fondos mariños.
Os procesos externos producen erosión, transporte e sedimentación de materiais.
2.2.- Os axentes xeolóxicos
Son aqueles que causan a erosión, transporte e sedimentación. Son:
-
O vento: acción máis intensa en zonas con pouca vexetación. Eficaz para levar materiais finos. Ex: dunas.
-A auga:a súa acción é variada:
*
Ríos e regatos: erosionan o terreo formando vales, e transporte de materiais por ex. ata o mar.
*
Oceános e mares: as ondas erosionan,transportan area: praias, fondos...
*
Augas subterráneas: disolven as rochas, ex:estalactitas..
*
Glaciares: masas de xeo que se desprazan,erosionan a paisaxe, poden arrastrar rochas.
2.3.- Modelar a paisaxe
Os axentes xeolóxicos modelan a paisaxe, sofren cambios dunha forma determinada.Por exemplo a auga modela en formas de modelaxe como:
-
Vales en forma de V: prodúcese nos ríos, máis no fondo do leito maior profundidade.
-
Vales en forma de U: producidos nos glaciares. O xeo erosiona o fondo do val e as súas paredes.
-
Praias:producidas polas ondas do mar.
3.- As rochas e minerais
O manto e a codia están formados por rochas. Segundo a súa orixe poden ser:
3.1.Sedimentarias: formadas xeralmente por restos doutras rochas ou de seres vivos.Ex: lodo, area e grava, e ademáis algunhas conteñen fósiles.
Por lodo son
arxilas.
Por area:
areniscas
Por grava:
conglomerado
E outras por substancias disoltas na auga (orixe químico) de mares e lagos: ex,
calcaria.
3.2. Rochas magmáticas: cando se arrefría o magma fórmanse de dous tipos.
3.2.1.
Volcánicas: cando o magma se arrefría no exterior rápidamente.Ex:
basalto, pedra pómez..
3.2.2.
Plutónicas: cando o magma arrefría no interior lentamente. Ex:
granito, sienita
3.3. Rochas Metamórficas: son aquelas que sofren no interior da codia terrestre, transformacións por mor das altas temperaturas e da presión sen chegar a fundirse.
Arxilas en
lousas.
Areniscas en
cuarcitas..
Calcarias en
mármore.
O xeso en
alabastro
3.1.- SEDIMENTARIAS
Xeso
3.2.- MAGMÁTICAS
PLUTÓNICAS
VOLCÁNICAS: no exterior arrefrían rápidamente
Pedra Pómez ou "Pumita"
3.3.-METAMÓRFICAS
Lousa ("pizarra")
Alabastro:
